Chapter:7 Control and Coordination | सामलायनाय आरो लोब्बा लाखिनाय






फरासिंनि फिननाय, बिलाइ नं:- 119

1. गाव मावफुंनाय जाथाइ आरो थाबायनायनि गेजेराव मा फाराग दं?

फिनः  गाव मावफुंनाय जाथाइया गाव सानस्लाबा लासेनो रोखोमसे गोख्रै  सोमजिनाय फिनजाथाइ। बिदिन्थि बादियै- जेब्ला गोजों सोरांआ जोंनि मेगनाव नांफैयो जों गोख्रैनो मिसिबना होयो।

गुबुनफारसेथिं थाबायनाया जादों गाव गोसो मावफुंनाय (Voluntary) जाथाइ। बियो जोंनि बिसोमनि जोहै सामलायजायो।

2. मोननै निउरन (बिसोम जिबख्रि) नि गेजेराव थानाय साइनेपसआव मा जायो?

फिन : मोनसे निउरननि एक्सननि जोबथा खर' आरो गुबुन मोनसे निउरननि डेनड्राइडनि गेजेराव थानाय फिसा गब्लंखौनो साइनेपस बुंनाय जायो। बिसोम जिबख्रिनि जोहै लाबोजानाय खौरांफोरा एक्सननि  जोबथासिम थाङो। एक्सननि जोबथायाव मोब्लिबारि मोन्दांथिआ साइनेपसआव माखासे रासायनफोर ओंखारहोयो। बे रासायनफोरा साइनेपसखौ बारलाङो आरो उननि बिसोम जिबख्रि (neuron) नि मोनसे डेनड्राइटआव एखे रोखोमनि मोब्लिबारि मोनदांथि जागायो।

3. मेलेमनि बबे बाहागोआव सोलेरनि आवफाव आरो समानथाथाइखौ सामलायो?

फिनः सोलेरनि आव-फाव आरो समानथाथाइखौ उन-मेलेम (hind brain) नि बाहागोआ सामलायो जायखौ चेरिबेलाम (Cerebellum) बुंनाय जायो।

4. धुप खाथिनि मोदोमनायखौ नों माबोरै हमदाङो?

फिन : जोंनि मेलेमनि साननाय बाहागोआ जादों सिगांमेलेम (Forebrain)। बेहा आलादा जुनिया जायगाफोर दं जाय साननाय, खोनानाय, मोदोमनाय, सुवाद लानाय बायदिफोरखौ मावफुङो। लोगोसे गोबां खौरां दैथायग्रा अंगफोरनि थाखायबो जुनिया जायगा दं। जेब्ला धुप खाथिनि मोदोमनाया गन्थंजों हाबलाङो सिगां मेलेमा सिगांसिनै खौरांखौ मोनग्रोयो अब्ला मेलेमाव थाखानाय खौरांजों लोगोसे गुबुन गुबुन आजावग्रानिफ्राय फैनाय खौरांजों ओंथिखौ फोरमायो। बेबादिनो धुप खाथिनि मोदोमनायखौ जों हमदांनो हायो।

5. गाव मावफुंनाय जाथाइआव मेलेमनि बिफावा मा?

फिन : गाव मावफुंनाय जाथाइया जादों सानस्लाबा लासेनो मावनाय, जेराव जेबो साननाय थाफादेरा। बिदिन्थि महरै- जेब्ला जों गुदुं मुवाफोर दांफ्लांओ, जों बेखौ थाबनो हगारो एबा गारो मानोना बेखौ सानोब्ला जोंनि आखाया खामजागोन।

बिदुं मोनदांग्रा बिसोमफोरानो आखायखौ बोखारहोयो, जाय देहानि रोदाफोरजों सोमोन्दो गोनां। बेबादि मोनसे फोनांजाबनायखौ सरासनस्रायै गाव मावफुंनाय बोरला (reflex arc) बुंनाय जायो। आरो गाव मावफुंनाय बोरला- जाय सोसनग्रा बिसोम आरो दिहुनग्रा बिसोमनि गेजेरनि लामा मेरु दिरुंनि मोनसे मुथायाव लोगो नाङो।

गाव मावफुंनाय बोरलाया मेरु दिरुंआव सोमजियो आरो खौरांआ मेलेमसिम सहैनो थांबाय थायो। मेलेमा फिननाय होनायाव जेबो बिफाव लायाब्लाबो संकेट आरो फिननायखौल' होनो हुसियार थायो।

फरासिंनि फिननाय बिलाइ नं:- 122

1. लाइफां हरमनफोरा मा मा?

फिन : मिथिंगायारियै सोमजिनाय लाइफांनि रासायनारि खौसेफोरखौनो लाइफां हरमन बुंनाय जायो जाय बारायनाय, जौगानाय आरो आबहावासिम फिन हरनायनि लोब्बा लाखिनायाव मदद होयो। मोनबा गाहाइ हरमनफोरा जाबाय- इथाइलिन, अक्सिन, जिबारेलिन, साइट’काइनिन, एबसिसिक एसिड बायदि बायदि।


2. सोरांनि फारसे सांग्रां लाइफांनि बिलाइफोरनि मावसारनायनिफ्राय गोरलै बिथ’नि मावसारनायखौ माबोरै फाराग खालामनो?

फिन: (i) सांग्रां लाइफांनि बिलाइफोरनि मावसारनाया सोरांनि फारसे देमलाङो नाथाय बिथ’नि मावसारनाया सोरांनि फारसे देबनाय जाया।

(ii) सांग्रां लाइफांनि बिलाइफोरनि मावसारनाया दैनि बिबां सोलायनाय जाहोनाव जायो नाथाइ गोरलै बिथ'फोरनि सानसोरांनि मावसारनाया अक्सिन मुंनि हरमन थानायनि थाखाइ जायो।

(iii) बिलाइनि मावसारनायाव बारायनायाव बाहागो लाया नाथाइ बिथ'फोरनि मावसारनाया बाहागो लायो।

3. बारायनायाव मदद होग्रा लाइफां हरमननि मोनसे बिदिन्थि हो।

फिन : अक्सिन।


4. मोनसे मददनि सोरगिदिं मोनसे आसि बेन्दोंनि बारायनायखौ माबोरै अक्सिना जाहोयो?

फिन :मोनसे आसि बेन्दोंआ जेब्ला हमथानो राहा मोनो अक्सिन हरमना बेनि सोमजिग्रा जायगायाव सोमजियो। बियो जिबख्रिखौ गोलावै फेदेरनायाव हेफाजाब होयो। बेनि जाहोनाव आसि बेन्दोंआ हमथा राहानि सोरगिदिं बारायना हमथाना थायो। बिनिखायनो बिखौ स्प्रिं बायदि नुयो।


5. हाइड्र‘ट्रपिजम (Hydrotropism) खौ दिन्थिनो मोनसे आनजाद खालाम।

फिन : हाइड्र’टपिजमआ जाबाय सिदोमानि मोनदांथि मोननो बारायनाय मावसारनाय।

आन्जाद:

    गाजा बेरनोगोनां मटर एबा बुट बेगरखौ गिसि जायगायाव लाखिनाय मोनसे आयजें दोननाय जाबाय जायनि थालाया गोबा वाइर गज (wire gauze) जों दाजानाय। साननै सानथामसो दोननाय जाबाय आरो जायगाखौ गिसियै लाखिनाय जाबाय। साननैसोनि उनाव नोजोर होयोब्ला नुगोनदि ओंखारनाय रोदा बिजौआ आरोबाव गिसि फारसे दबलांफिनगोन। बे आखुथाइआनो रोदानि हाइड्रट्रफिक।


फरासिंनि फिननाय बिलाइ नं:- 125

1. जिउआरिफोरनियाव रासायनारि लोब्बा लाखिनाया माबोरै जायो?

फिन : जिउआरिफोरनियाव रासायनारि लोब्बा लाखिनाया हरमननि जोहै जायो। बेनो जिवारिफोरनि रासायनारि रादाब दैथाइग्रा,‌ इसिंआरि बिथोबफोरनिफ्राय जिरिनाय हरमनफोरा थोंजोङै थैसिम थाङो आरो थैजों लोगोसे मोनफा थि जायगासिम सहैयो। बेबादिनो गुन्द्रामाफोरा थि रासायनारि खौसे हरमनखौ सिनायो आरो आजावो। बेबादिनो जिबख्रिआ खामानि मावनो हायो। बे रोखोमैनो जिउआरिफोरनियाव रासायनारि लोब्बा लाखिनाया जायो।


2. आय’दिन गोनां संख्रिखौ बाहायनाया मानो सुबुरुनथाइ होथावना?

फिन : आय’दिना थाइरइड बिथोबखौ थाइरक्सिन हरमन दानायाव थुलुंगा होयो। बेयो जोंनि सोलेराव कार्बहाइड्रेट, प्रटिन आरो मेजेम रासायनारि जाथाइखौ सामलायो। लोगोसे थाइरक्सिननि बिजिरख’दानायनि थाखायबो गोनांथार। आय’दिननि आंखाल जायोब्ला गोलोन्दि बेराम जायो। आय’दिननि बिबांखौ जोंनो जोबोत खम बिबांनि नांगौ। आय’दिन गोनां जाग्रा संख्रिआव थोजासे बिबांनि आय’दिन थायो। बेखायनो अरायबो आय’दिन गोनां संख्रिबाहायनांगौ।


3. जोंनि सोलेरा माबोर फिनहरो जेब्ला थैयाव एड्रेनेलिना जिरियो?

फिन : एड्रिनेलिना जादों मोनसे हरमन जाय माबा मोनसे हरखाब जाब्रबथाइ एबा मेलेमारि नारसिनथाइनिफ्राय एड्रिनेल गानथिनिफ्राय ओंखारो। बेखौ थोंजोङै थैसिम जिरिनाय जायो आरो सोलेरनि गुबुन गुबुन बाहागोसिम दैथायजायो। एड्रिनेलिननि जुनिया अंगआ जाबाय मैखुन। जेब्ला बेनि जिरिनाया गोबार जायो बियो मैखुननि मावखांनायखौ गोख्रैसिन खालामो आरो मोदोम गेहेनसिम अक्सिजेन जगायनाया बाङो लोगोसे थैनि नारथाइआबो बाङो। बेफोर गासिबो फिनहरनायफोरा ज’यै थासारिजों लोब्बा लानानै जिउआरिफोरखौ साखा-फारा जानो गोहो होयो।


4. खायसे डायबेटिस बेरामिफोरखौ मानो इनसुलिननि बिजि थुनायजों नायनाय जायो।

फिन : डायबेटिसा जादों रोखोमसे बेराम जेराव थैआव सिनिनि बिबांआ जोबोद गोबां जायो। आमायथु मुंनि बिथोबा इनसुलिन हरमन जिरि होयो जाय थैनि सिंनि थोरफोखौ दबथायो आरो सिनिनि जखाखौ समानै लाखियो। बेनि आंखालाव थैनि सिंनि थोरफोआ बाङो आरो डायबेटिस बेरामा जायो। बेखायनो थैनि सिंनि थोरफोखौ सामलायनो थाखाय इनसुलिन बिजि थुनायजों नायनाय जायो।


फरानि फिननाय बिलाइ नं: 125-126

1. गाहायनि बबेआ मोनसे लाइफां हरमन?

(क) इनसुलिन (ख) थाइरक्सिन (ग) इष्ट्रजेन (घ) साइट‘काइनिन

फिन : (घ) साइट’काइनिन।


2. मोननै बिसोम जिबख्रिनि गेजेराव थानाय लांदां जायगाखौ बुङो-

(क) डेनड्राइट (ख) साइनेपस (ग) एक्सन (घ) मोन्दांथि

 फिन : (ख) साइनेपस


3. गाहायाव मख‘नाय बबेनि थाखाय बिबान गोनां?

(a) साननाय (b) मैखुन मावखांनायखौ सामलायनाय (c) सोलेरखौ थि लाखिनाय (d) गोजौनि गासिबो।

फिन : (d) गोजौनि गासिबो।


4. जोंनि सोलेराव आजावग्राफोरनि (receptor) हाबाया मा? रोखायै खामानि मावनो हायि आजावग्राफोरनि थासारिखौ सान। मा मा जेंना नुजाथिनो हागौ।

फिन :आजावग्राफोरनि खर’आ खायसे जुनिया बिसोम खरजों दाजानाय। बिफोरो सरासनस्रायै जोंनि मोनदांग्रा अंगफोर जेरै गन्थं, सालाइ, इसिं खोमा बायदियाव थायो। बेनि गाहाय हाबाया आबहावानिफ्राय खौरां आजावनाय। बिदिन्थि हिसाबै बबेबा गुदुं बेसादखौ दांओब्ला गुदुं मोननाय, बबेबा बेसादनि थावनायखौ मिथिनाय बायदि।

जुदि आजावग्राफोरा मोजाङै खामानि मावा एबा गाज्रि जायोब्ला खौरांफोरा मेरु दिरंजों मेलेम मोनहैनो गोबाव सम लागोन। बे थासारियाव सोलेरा गोबांद्राय जखम जानो हागौ। बिदिन्थि हिसाबै गुदुं मुवा दांनायनि खौरांखौ थाबै मोनाब्ला जोंनि आखाया खामलांनो हागौ।


5. मोनसे बिसोम जिबख्रिनि दाथाइखौ आखि आरो बेनि हाबाखौ फोरमाय।

फिन : बिसोम जिबख्रिया जादों बिसोम खान्थिनि जिबख्रि हान्जा। बेयो गाहायै मोनथाम बाहागोफोरजों दाजानाय एक्सन, डेनड्राइट आरो जिबख्रि मोदोम।




बिसोम जिबख्रिनि हाबाफोर-

(i) एक्सन: बेनि गेजेरजों जिबख्रि मोदोमनिफ्राय खौरांफोरा रोगाजायो।

(ii) डेनड्राइट: बेयो एक्सननि गुबुन जिबख्रिफोरनिफ्राय खौरां आजावनानै जिबख्रि मोदोमनिसिम दैथायहरो।

(iii) जिबख्रि मोदोम: बेयो जिबख्रि मिरु आरो माइटखन्ड्रिया फोरजों दाजानाय। बेनि खामानिया देरनाय आरो जौगानायखौ सामलायनाय।


6. लाइफाङाव फट‘ट्रपिजमा माबोरै जायो?

फिन : फट'ट्रपिजमा दिगगोनां मावसखरनायजेराव बिथ'आ सोरां एरथुग्राथिं बारायलाङो आरो रोदाफ्रा बेनि उल्था फारसे बारायलाङो।

 बेखौ जों हमदांना एबा मिथिना मोनो जेब्ला फांसे लाइफांखौ फारसे लांदां बाकसायाव दोनो अब्ला बे लाइफांनि बारायनाय गोरलै बिथ’आ लांदां फारसेजों बारायलाङो। गोरलै बिथ’नि खर’ बिजौआव बिजिरख’ दाजानाय अक्सिन हरमना जिबख्रिफोरखौ गोलावसिन बारायनायाव मदत खालामो। जेब्ला साननि सोराङा लाइफांनि फारसेथिंनिफ्राय फैयो, अक्सि हरमना गोरलै बिथ’नि साया गोग्लैनाय बाहागोथिं बारायलाङो। अक्सिननि बे जमा जाफैनाया सोरांनिफ्राय गोजानाव थानाय गोरलै बिथ’नि जिबख्रिफोरखौ गोलावसिन बारायनो थुलुंगा होयो। बे बादिनो लाइफांफोरा सोरांनि फारसे दबलाङो।


7. मोनसे मेरु दिरुं जखम जानायनि बिथिङाव बबे इसाराफोरा हेंथा मोनगोन?

फिन : मेरु दिरुं जखम जानायनि बिथिङाव गाहायनि इसाराफोरा हेंथा मोनगोन-

क) गाव मावफुंनाय जाथाइ, मानोना गाव मावफुं बोरलाया मेरु दिरुंआव थायो। जायनि जाहोनाव सोलेरखौ रैखाथि होनो गोख्रै खौरांआ सफैनाय नङा बेनि फिथाइ महरै सोलेराव माखासे खैफोद जानो हागौ।

ख) सोलेरनि गुबुन गुबुन मोनदांथिफोरा मेलेमसिम सहैनाय नङा।

ग) मेलेमनिफ्राय दैथाइजानाय खौरांफोरा सोलेराव दैदेनजानाय नङा।


8. लाइफाङाव रासायनारि लोब्बा लाखिनाया माबोरै जायो?

फिन : जिवारिफोरनि बेलायाव रासायनारि लोब्बा लाखिनाया बिसोम खान्थिनि जोहै जायो नाथाइ लाइफांहा बे खान्थि गैया।

बेनि थाखायनो लाइफांनि बारायनाय, जौगानाय आरो आबहावासिम फिनहरनायनि लोब्बा लाखिनायाव गुबुन गुबुन रासायनारि मुवाफोरासो मदद होयो जायखौ जों हरमन बुंनाय जायो। हरमनफोरा जेराव मावदों बेनि जानगाराव थानाय जायगाफोराव बिजिरख’ दाजायो आरो जाथाइनि थावनिसिम गोरलैयै गोसारो। बिदिन्थि हिसाबै जेब्ला बारायनाय लाइफां साननि सोरां नागिरो अब्ला गोरलै बिथ’आव अक्सिन मुंनि हरमनआ बिजिरख’दाजायो आरो गुबुन जिबख्रिसिम गोसारना जिबख्रिखौ लावलांनायाव मदत खालामो।


9. मोनसे जिबाव सामलायनाय आरो लोब्बा लाखिनायनि मोनसे बिखान्थिनि थाखाय गोनांथिया मा?

फिन :जिउआरिफोरा गुबुन गुबुन रोखोमनि मावसारनाय दिन्थियो । बे मावसारनाया बारायनायनि जाहोनाव, आबहावाया सोलायनायनि फिनहरनो थाखाय एबाआदार नागिरनो थाखाय। आबहावायाव जानाय मोनफ्रोम सोलायनाया थि फिनहरनायनि मावसारनाय। बे बादिनो मोनफ्रो मावसारनायाव गासै बाहागोआनो सोमोन्दो थाज्लायनांगोन । गंसे खोलोम हमनो जेरै आसि बिमा आरो आसिफोरनि सोमोन्दो थानांगोन बे बादिनो जिबख्रि बाङारि जिबफोरहा जुनिया बिदाम थानांगोन जाहाते सामलायनाय आरो लोब्बा लाखिनाया जायो।


10. गावगोसो मावफुंजा जाथाइ आरो हारसिं जाखांनाय जाथाइनि गावजों गावनि फारागा मा मा?

फिन : गाव गोसो मावफुंजा जाथाइ आरो हारसिं जाखांनाय जाथाइनि फारागफोरा-



11. जिउआरि फोरनि सामलायनाय आरो लोब्बा लाखिनायनि थाखाय बिसोम आरो हरमनारि जुन्थि आदबखौ रुजु आरो फाराग दिन्थि।

फिन: 



बिसोम बिखान्थि

हरमनारि जुन्थि


1. खौरांआ मोब्लिबारि महरनि जायो।

2. खौरां सहैनाय आरो नाजावनाया गोख्रै जायो।

3. बिसोम बिखान्थिआ गासै सोलेरबाहागोआव बिसोमनि जेखनजों दाजानाय।

4. खौरांआ एक्सन आरो डेनड्राइट नि जोहै दैथायजायो।

1. खौरांआ रासायनारि महरै दैथायजायो।

2. औरां सहैनाय आरो आजावनाया लासै जायो।

3. हरमनारि जुन्थिआ जेबो जेख’न थाया।

4. खौरांआ थैनि जोहै दैथायजायो।


 


12. फांसे सांग्रां लाइफाङाव जानाय मावसारनाय आखु आरो जोंनि आथिंनि मावसारनायनि गेजेराव फारागा मा?

फिन : सांग्रां लाइफांनि मावसारनाया दांनाय बिन्दोनि सोलाय गुबुन मोनसे बिन्दोआवसो जायो। बेबादि लाइफांफोरा दांनाय मोनदांनाय लोगो लोगो दैनि बिबांनि सोलायनायजों लाइफां जिबख्रिफोरनि महरा सोलायो जाउनाव मावसारननाय जायो। बेफोर गासै जाथाइनि थाखाय जेबो जुनिया बिदाम थाया।

जोंनि आथिंनि मावसारनाया गाव हारसिंयैनो मावसारो। आथिंखौ सोमावनो मेलेमा बिसोमनो बिथोन हरो। बेफोर खौरांफोरा मोब्लिबारि मोनदांथिजों गोसारो। खौरांआ आथिंसिम थांब्ला मोनदांथिआ रासायनारि संकेटसिम सोलायो आरो मोदोम गेहेना आथिंखौ दैखांनो थनथ्र’यो आरो गोसारो। जिवारिनि मोदोम गेहेनाव बे खामानिखौ मावफुंनो प्रटिनफोरा हेफाजाब होयो।



XXX-XXX-XXX