थाखो 10 फरा-1, रासायनारि फिनजाथाइ आरो समानथाइ।। Chemical Reaction and Equation





 



Intext Answer (फरासिंनि फिन्नाय)

 1. दोंसे मेगनेसियाम फिटाखौ बाराव सावनायनि सिगां मानो साखोन-सिखोन खालामनाय जायो? 
फिन : मेगनेसियाम फिटानि बिखुंआव खायसे गोथार नङै एबा मैला बेसातफोर अरजाबना थानायखौ गैया खालामनो थाखाय बेखौ बाराव सावनाय सिगां साखोन-सिखोन खालामनाय जायो आरो गोथार मेगनेसियाम धातुखौल’ सावनाय जायो। 

2. गाहायनि रासायनारि समानथाइफोरनि समानसु समानथाइ लिर। 
(i) हाइड्र’जेन + क्ल'रिन ➝हाइड्र’जेन क्ल'राइड। 
(ii) बेरियाम क्ल'राइड + एलुमिनियाम सालफेट ➝बेरियाम सालफेत + एलुमिनियाम क्ल’राइड।
(iii) सडियाम+दै ➝सडियाम हाइड्रक्साइड + हाइड्र’जेन। 
फिन:-
i) H2 + Cl2 ➝2 HCl

ii)  3BaCl2 (S)+Al2(So4)3 (S) ➝3 BaSo4 (S)+ 2AICl3 (S)

iii) 2Na (s)+ 2H2O(l)➝ 2NaOH (aq)+ H2 (g)


3. गाहायनि फिनजाथाइफोरनि थाथाइनि दिन्थिसिन बाहायनानै मोनसे समानसु रासायनारि समानथाइ लिर। 
(i) बेरियाम क्ल'राइडनि गलिलाव आरो दैयाव सडियाम सालफेटजों फिनजाथाइ जानानै गलियि बेरियाम सालफेट आरो सडियाम क्ल’राइडनि गलिलाव सोमजिहोयो। 

 

(ii) सडियाम हाइड्रक्साइड गलिलाव (दैआव) आ हाइड’क्ल’रिक एसिडनि गलिलाव (दैआव) जों फिनजाथाइ जानानै सडियाम क्ल’राइड आरो दै सोमजिहोयो। 

फिन:-

i) BaCl2 (aq)+Na2So4 (aq) ➝BaSo4 (s)+ 2NaCl (aq)

ii)NaOH (aq)+HCl (aq)➝NaCl (aq)+H2O (l)


Intext Answer (फरासिंनि फिन्नाय) 

1.मोनसे मुवा ‘X’ नि गलिलावखौ गुफुर गाब होनायाव बाहायनाय जादों। 
(i) ‘X’ मुवानि मुंआरो बेनि फरमुलाखौ लिर। 
(ii) गोजौआव  ‘X’ मुवाजों दैजों जानाय फिनजाथाइखौ लिर। 
फिन:- 
(i) मुवाया गोरान सुनै। बेनि फरमुलाया CaO 
ii) CaO (s) + H2O (l) ➝ Ca(OH)2 (aq)

2. मावफारि 1.7 आव गंसे आनजाद हासुंआव बुथुमजानाय गेसनि बिबांआ गुबुन गंसे आनजाद हासुंआव बुथुमजानाय गेसनि बिबांनिख्रुइ फाननै मानो? बे गेसनि मुंखौ लिर। 
फिन :- फराबिजाबनि मावफारि 1.7 आव, दैनिफ्राय हाइड्र’जेन गुन्द्रामा आरो अक्सिजेन गुन्द्रामा मोननो थाखै दैखौ मोब्लिब बिजिरनाय जायो आरो फिनजाथाइयाव मोननै गुन्द्रामानि हाइड्रजेन आरो मोनसे गुन्द्रामानि अक्सिजेन गेस सोमजियो जाहोनाव हाइड्र’जेन गेसनि बिबांआ अक्सिजेन गेसनि नैफान जायो।
 फिनजाथाइ- 2H2O (l) ➝2H2 (g) + O2(g) 
गेसनि मुंआ हाइद्रजेन।

 Intext Answer (फरासिंनि फिननाय) 


1. कपार सालफेट गलिलावआव गंसे सोरनि गाजोलखौ सोमब्र‘योब्ला मानो गलिलावनि गाबआ सोलायो? 
फिन : कपार सालफेत गलिलावआव सोरनि गाजोलखौ सोमब्र’योब्ला गलिलावनि निल गाबा गैया जालाङो मानोना बे फिनजाथाइयाव सोरआ कपारखौ दैखारो जाहोनाव कपार सालफेटनि बिबांआ खमायलाङो आरो बिनि गाबआ गैया जालाङो। 
Fe(s)+ CuSO4 (aq)  FeSO4 (aq) + Cu (s) 

2. मावफारि 1.10 आव होनाय मोनसे नैफान जायखारनाय फिनजाथाइनि बिदिन्थि हो। 
फिन : बेरियाम क्लराइड गलिलावआव सालफिउरिक एसिद दाजाबदेरब्ला गलियै बेरियाम सालफेट आरो हाइड्रक्ल'रिक एसिद सोमजियो। 
बिदिन्थि- BaCI2 + H2SO4 ➝BaSO4 +2HCI 

3. गाहायनि फिनजाथाइफोराव सोमजिनाय अक्सिजाबनाय मुवा आरोअक्सिगारनाय मुवाखौ सिनाय। 
(i) 4Na(s) + O2 (g) ➝2Na2O (s) 
(ii) CuO (g) + H2(g) ➝Cu(s) + H2O (l) 
फिन : अक्सिजाबनाय मुवाया : 4Na(s), H2(g) अक्सिगारनाय मुवाया : O2(g), CuO(s) 

सोंथि बिदां (Exercise)

1.गाहायनि फिनजाथाइनि सोमोन्दै माबे बुंथिया गोरोन्थि ? 2PbOs) + C(s) ➝2Pb(s) + CO, (g) 
a) लेडनि अक्सिगारनाय जादों। 
b) कार्बन डाइक्साइडनि अक्सिजाबनाय जादों। 
c) कार्बननि अक्सिजाबनाय जादों। 
d) लेड अक्साइडनि अक्सिगारनाय जादों। 
(i) (a) आरो (b) 
(ii) (a) आरो (c) 
(iii) (a), (b) आरो (c) 
(iv) गासैबो 
फिन : (i) (a)आरो (b)। 

2. Fe2O3 + 2Al ➝Al2O3 + 2Fe 
गोजौनि फिनजाथाइया गाहायनि माबे फिनजाथाइनि बिदिन्थि- 
(a) अरजाबनाय फिनजाथाइ 
(b) नैफान जायखारनाय फिनजाथाइ 
(c) बायनानाय फिनजाथाइ 
(d) जायखारनाय फिनजाथाइ 
फिन:(d) जायखारनाय फिनजाथाइ। 

3. हाइड्र'क्ल'रिक एसिडखौ सोरनि गुन्द्रायाव होदेरोब्ला मा जायो? गेबें फिननायखौ सायख'। 
a) आइरन क्ल’राइड आरो हाइड्र'जेन गेस सोमजियो। 
b) आइरन हाइड्रक्साइड आरो क्ल’रिन गेस सोमजियो| 
c) जेबो फिनजाथाइ जाया। 
d) दै आइरन आरो संख्रि सोमजियो। 
फिन:a) आइरन क्ल'राइड आरो हाइड्र’जेन गेस सोमजियो।

 4. मोनसे समानसु रासायनारि समानथाइया मा? रासायनारि समानथाइखौ मानो समानसु खालामनो नांगौ जायो?

 फिन : जुदि मोनसे रासायनारि समानथाइआव फारनैथिंबो मोनफ्रोम गुदि मुवानिअनजिमाया समान समान जायोअब्ला बेबादि समानथाइखौनो समानसु रासायनारि समानथाइ बुङो। मोनसे फिनजाथाइ जानायाव मोनफ्रोम मुवानि मोदोमा बारायाबो एबा खमायाबो। फिनजाथाइआव माबेबा गुदि मुवाया केतायन सोमजिनो एंगारनाय इलेक्ट्रननि बिबाङा एनायन सोमजिनो आजावनाय इलेकट्रननि बिबांजों समान, बेनिखायनो बेफोरखौ दिन्थिनो समानथाइखौ समानसु खालाम नांगौ जायो। 

5. गाहायनि बुंथिखौ रासायनारि समानथाइजों लिर आरो बेफोरखौ समानसु खालाम। 
(a) हाइड्र’जेन गेसआ नाइट्रजेनजों अरजाबनानै एम’निया सोमजिहोदों। 
(b) बारआव हाइड’जेन सालफाइड गेसआ खामनानै दै आरो सालफार डाइअक्साइड सोमजिहोदों। 
(c) बेरियाम क्ल’राइडआ एलुमिनियाम सालफेटजों फिनजाथाइ जानानै एलुमिनियाम क्ल’राइड आरोबेरियाम सालफेटनि गोदि सोमजिहोदों। 
(d) पटासियाम धातुआ दैजों फिनजाथाइ जानानै पटासियाम हाइड्रक्साइडआरो हाइड्र’जेन गेस सोमजिहोदों। 

 

फिन : (a) 3H2 (g)+N2 (g) ➝2NH3 (g) 

(b) 2H2S (g) + 3O2 ➝2SO2(g) +2H2O (l) 

(c) 3BaCI2 (aq) + Al2(SO4)3 (aq) ➝2AICI3 (aq) + 3BaSO4 (s) 

(d) 2K(s) + 2H2O(l) ➝2KOH (aq) +H2 (g) 

6. गाहायनि रासायनारि समानथाइखौ समानसु खालाम। 

(i) HNO3 + Ca(OH)2 ➝Ca(NO3)2 + H2O 

(ii) NaOH + H2SO4 ➝Na2SO4 + H2O 

(iii) NaCl + AgNO3 ➝AgCl + NaNO3 

(iv) BaCl2 + H2SO4 ➝BaSO4 + HCl

 

 फिन: 
(i) 2HNO3 + Ca(OH)2 ➝Ca(NO3)2 + 2H2O 

(ii) 2NaOH + H2SO4   Na2SO4 + 2H2O 

(iii) NaCl + AgNO3 ➝AgCl + NaNO3 

(iv) BaCl2 + H2SO4 ➝BaSO4 + 2HCl 

7. गाहायनि समानथाइफोरनि समानसु रासायनारि समानथाइ लिर। 
(a) केलसियाम हाइड्रॉक्साइड + कार्बन डाइअक्साइड केलसियाम कार्बनेट+दै 
(b) जिंक + सिलभार नाइट्रेट ➝जिंक नाइट्रेट + सिलभार 
(c) एलुमिनियाम + कपार क्ल’राइड ➝ एलुमिनियाम क्लराइड+कपार 
(d) बेरियाम क्ल’राइड + पटासियाम   ➝सालफेट बेरियाम सालफेट + पटासियाम क्ल’राइड 

फिन : (a) Ca(OH)2 + CO2  CaCO3 + H2O 
(b) Zn+ 2AgNO3   ➝Zn(NO3)2 +2Ag 
(c) 2Al + 3CuCl2   ➝2AlCl3 +3Cu 
(d) BaCI2 + K2SO3 ➝BaSO4 + 2KCI 

8. गाहायनि फिनजाथाइफोरखौ समानसु खालाम आरो मोनफ्रोमनिबो बेलायाव फिनजाथाइनि रोखोमखौ सिनायथि हो। 
(a) पटासियाम ब्र’माइड(aq)+बेरियाम आय’डाइड(aq) पटासियामआय’डाइड (aq)+बेरियाम ब्र’माइड (s) 

(b) जिंक कार्बनेट (s)  ➝जिंक अक्साइड (s)+कार्बन डाइअक्साइड(g) 

(c) हाइड्र ‘जेन(g)+ क्लरिन (g)   ➝हाइड्र’जेन क्ल’राइड (g) 

(d) मेगनेसियाम(s) + हाइड्र’क्ल’रिक एसिड (aq)   ➝मेगनेसियाम क्ल’राइड (aq) + हाइड्र’जेन(g) 

फिन : (a) 2KBr (aq) +BaI2 (aq) 2KI (aq) + BaBr2 (s) 
रोखोम- नैफान जायखारनाय फिनजाथाइ 

(b) ZnCO3 (s)   ➝ZnO (s) + CO2 (g) 
रोखोम- बायस्रानाय फिनजाथाइ 

(c) H2 (g)+ CI2(g)   ➝2HCI(g) 
रोखोम- अरजाबनाय फिनजाथाइ 

(d) Mg (s) + 2HCI (aq)   ➝MgCl2 (aq) + H2 (g) 
रोखोम- जायखारनाय फिनजाथाइ 

9. दुंखांग्रा फिनजाथाइ आरो दुंसोबग्रा फिनजाथाइ बुङोब्ला मा बुजियो? बिदिन्थि हो। 

फिन: जायफोर रासायनारि फिनजाथाइयाव बिदुं सोमजिखाङो बेबादि फिनजाथाइखौ दुंखांग्रा एबा बिदुं सोमजिग्रा फिनजाथाइ(Exothermic reaction) बुंनाय जायो। 
गुबुन फारसेथिं जाय फिनजाथाइयाव बिदुं सोबजायो बेबादि फिनजाथाइफोरखौ दुंसोबग्रा एबा बिदुं सोबखांग्रा फिनजाथाइ (Endothermic reaction) बुंनाय जायो। 

बिदिन्थि हिसाबै : 
दुखांग्रा फिनजाथाइ : C(s) + O2 (g)   CO2+ बिदुं

बिदुं दुंसोबग्रा फिनजाथाइ : C(s) + 2S(s)  CS2 

10. हां लानायखौ मानो मोनसे दुंखांग्रा फिनजाथाइ हिसाबै साननाय जायो। बेखेव। 

फिन:जों जानाय आदाराव कार्बहाइड्रेट खौसे थायो। बे कार्बहाइड्रेटआ दोगोन जाना ग्लुकजसिम सोलायो। हां लानाय समाव अक्सिजेननि बिथाथिजों ग्लुकजआ बिदुं सोमजिहोना अक्सिजाबनाय जायो बे जाहोननि थाखायनो हां लानायखौ दुंखांग्रा फिनजाथाइ हिसाबै साननाय जायो। 

फिनजाथाइ- C6H12O6 (aq) + 6O2   6CO2 (aq) + 6H2O (l) + बिदुं 

11. बायस्रानाय फिनजाथाइखौ मानो अरजाबनाय फिनजाथाइनि उलथा होननानै बुंनाय जायो? बेफोर फिनजाथाइफोरनि समानथाइ लिर । 
फिन :बायस्रानाय फिनजाथाइया अरजाबनाय फिनजाथाइनि उलथा मानोना बायस्रानाय फिनजाथाइयाव मोनसे गुन्द्रामाया बायस्राना मोननै एबा बेनिख्रुइ बांसिन मुवासिम सोलायो। बिदिन्थि हिसाबै सिलभार क्ल’राइडखौ साननि सोरांआव लाखिनाय जायोब्ला बायस्राना सिलभार आरो क्लरिनसिम सोलायो। 
समानथाइ- 2AgCI(s)   2Ag (s) + Cl2 (g) (साननि स्रां) 

गुबुनफारसेथिं, अरजाबनाय फिनजाथाइयाव मोननै एबा बेनिख्रुय बांसिन गुदि मुवाफोरा अरजाबना मोनसे खौसे मुवासिम सोलायो। बिदिन्थि हिसाबै कार्बन आरो अक्सिजेनआ अरजाबना कार्बन डाइ अक्साइड सोमजियो। C(s) + O2 (g)    CO2(g) 

12. बायस्रानाय फिनजाथाइयाव शक्टिखौ बिदुं, सोरां एबा मोब्लिबनि महराव दैथायनायनि मोनफा मोनफा समानथाइ लिर। 
फिन : बिदुं- 2MgO (s)   2Mg (s) + O2 (g) 

सोरां- AgBr(s) Ag(s) + Br2 (g)

मोब्लिब- 2H2O (l)    2H2(g) + O2 (g) 

13. जायखारनाय आरो नैफान जायखारनाय फिनजाथाइनि गेजेराव मा फाराग दं? बेफोर फिनजाथाइनि समानथाइ लिर। 
फिन :जायखारनाय फिनजाथाइनि बेलायाव सांग्रांसिन धातुआ खम सांग्रां धातुखौ दैखारो। 
जेरै :- Fe (s) + CuSO4 (aq)   Cu (s) + FeSO4 (aq) 

बे फिनजाथाइयाव सोरआ कपार धातुखौ दैखारदों। नाथाइ नैफान जायखारनाय फिनजाथाइयाव मोननै फिनजाग्रा मुवाफोरा बिसोरनि आय'नखौ सोलायलायो। 
जेरै:- AgNO3 (aq) + NaCl (aq)  AgCl(s) + NaNO3 (aq) 
बे फिनजाथाइआव सिलभार नाइट्रेट आरो सडियाम क्ल’राइडआ गावसोरनि Cl आरो NO आय'नफोरखौ सोलायलायदों। 

14. सिलभारनि सोदांनायाव सिलभार नाइट्रेट गलिलावनिफ्राय सिलभार दिहुननायाव कपार धातुआ जायखारनायाव लोब्बा दं। फिनजाथाइखौ लिर। 
फिन : 2AgNO3 (aq) + Cu(s)  Cu(NO3)2 (aq) + 2Ag(s) 

15. मोनसे गोदिज'नाय फिनजाथाइ बुङोब्ला मा बुजियो? बिदिन्थि होनानै बेखेव। 
फिन : जुदि मोनसे फिनजाथाइआव मोननै फिनजाग्रा मुवाफोरा गलिनाय बिथाथिआव जाथाय जायो आरो मोनसे एबा गोबां फिनजाथा मुवाया गलियै बिथाथिआव गोदि हिसाबै थायो। बे फिनजाथाइखौ गोदिज’नाय फिनजाथाइ बुंनाय जायो। 
जेरै:- FeCI2 (aq) + 3NH4OH (aq) Fe(OH)3 + 3NH4Cl (aq)
 बे फिनजाथाइआव आइरन हाइड्रअक्साइड { Fe(OH)3 } आ गोदि ज’यो। 

16. गाहायाव होनायखौ अक्सिजेननि मोननाय एबा खोमानायजों लोब्बा लाखिनानै बेखेव आरो मोनफ्रोमनिबो मोननैयै बिदिन्थि हो। 
(a) अक्सिजाबनाय 
(b) अक्सिगारनाय
 फिन : (a) जाय फिनजाथाइयाव माबेबा मुवाया अक्सिजेन नाजावो अब्ला बे फिनजाथाइखौनो अक्सिजाबनाय फिनजाथाइ बुङो। 
जेरै:- 2CuO+ O2  ➝ 2CuO, Cu आ CuO आव अक्सिजाबदों।

(b) जाय फिनजाथाइयाव माबेबा मुवाया अक्सिजेन एंगारो अब्ला बेखौनो अक्सिगारनाय फिनजाथाइ बुङो। 
CuO+H2 CuO+H2O, CuO आ Cu आव अक्सिगारो।

 17. मोनसे गोजों मुगा गाब गोनां गुदिमुवा X खौ बारआव फुदुंनायाव गोसोम गाबनि जाबाय। गुदिमुवा X नि मुं आरो सोमजिनाय गोसोम गाबनि खौसेनि मुंखौ लिर। 

फिन: गोजों मुगा गाबनि गुदि मुवा X आ कपार (Cu)।सोमजिनाय गोसोम गाबनि खौसे मुवाया कपार अक्साइड (CuO) 
समानथाइ- 2Cu(s) + O22CuO

 18. जों मानो सोरजों बानायजानाय बेसादफोराव गाब फुननो गोनां जायो? 
फिन : गाबआ सोरनि मुवा आरो सिदोमा बारनि गेजेराव होथेग्रा हिसाबै खामानि मावो एबा अक्सिजाब हेंथा हिसाबै खामानि मावो आरो आयजेंखौ जामख’नायनिफ्राय रैखाथि होयो बे जाहोननि थाखायनो सोरजों बानायजानाय बेसादफोराव गाब फुननो गोनां जायो। 

19. थाव एबा मेजेम थाफादेरनाय जामुंखौ नाइट्रजेन गेसजों आबुं खालामना लाखिनाय जायो मानो? 
फिन : अक्सिजेन अक्सिजाबनायनिफ्राय रैखा मोनहोना सेवहोआजासे एबा गोग्गोयै लाखिनो थाखाय थाव एबा मेजेम थाफादेरनाय जामुंखौ नाइट्रजेन गेसजों आबुं खालामना लाखिनाय जायो। 

20. मोनफ्रोमनिबो मोनफायै बिदिन्थि होनानै गाहायाव होनायफोरखौ बेखेव।
 (a) जामख‘नाय 
(b) सेवथाइ 
फिन : (a) जामख’नाय : सिदोमा बारहावा आरो अक्सिजेननि जाथायनि जाहोनाव धातुआ एबा धातुजों बानायनाय आगजुफोरा जामख’यो। बे जाथाइखौनो जामख’नाय बुङो |जामख’नाया मटर गारि, दालां, न’ बाइदियाव बाहायनाय धातुफोरनि सायाव जायो आरो बेफोरखौ गाज्रि खालामो। 

(b) सेवथाइ: जुदि आदारखौ गोबाव सम लाखिनाय जायो थाव आरो मेजेमफोरा अक्सिजाबो जाहोनाव खैसिब जाना मोनामो आरो बेखौ जायोब्ला बेराम जायो बेखौनो सेवथाइ (Raincidity) बुंनाय जायो। बेनिफ्राय बारग’नो सेवथाइ अक्सिजाब हेंथा (Raincidity) हिसाबै नाइट्रजेन -गेसखौ जोबोरैनो बाहायो। जेरै- जाग्रा मुवा सिपस (chips) पेकेतआव नाइट्रजेन गेस आबुं खालामना सोनाय जायो जाहाते गोबाव साननि उनावबो बे बाहायजाथाव थायो।